Tachtig jaar geleden werden de nazi-vernietigingskampen bevrijd. In april 1945 stonden de kranten vol met foto’s van uitgehongerde gevangenen en uitgemergelde lijken. Mijn vader liet de foto’s in Dingden zien. Vol ongeloof dachten de Duitse dorpelingen in eerste instantie aan ‘Gräuelmärchen, griezelverhalen.
Het dorp Dingden waar mijn vader Hubert van Hove te werk was gesteld als ‘Schanzarbeiter’ is op 28 maart 1945 door het Britse leger bevrijd. Twee weken later worden de concentratiekampen Buchenwald en Bergen-Belsen bevrijd. De geallieerden treffen tienduizenden uitgemergelde en zieke gevangenen aan, naast duizenden onbegraven lijken.
“I couldn’t believe what I was seeing – I couldn’t believe … people could sink to that level, and treat people the way they treated these prisoners.”
Ian Forsyth, Britse korporaal
De bevrijding van de vernietigingskampen confronteert de wereld met de onbegrijpelijke wreedheid van de nazi’s. Amerikaanse en Britse kranten en tijdschriften publiceren foto’s van de gruwelijke omstandigheden. Beelden tonen massagraven, uitgemergelde gevangenen en stapels lijken.
In ‘Reis naar het einde‘ schrijft mijn vader dat hij na de bevrijding van Dingden een tijdschrift in handen kreeg; Overseas Edition for Armed Forces. Dit zijn speciale edities van Life Magazine die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden gepubliceerd voor Amerikaanse troepen in het buitenland.
Er staan foto’s in van de bevrijding van concentratiekampen. Mijn vader laat de schokkende foto’s zien aan de nonnen van het ziekenhuis en aan dokter Vossenberg. Ze zijn vol ongeloof. ‘Gräuelmärchen‘, griezelverhalen, oftewel fototrucs, nare Amerikaanse propaganda reageert Vossenberg in eerste instantie.
“Ik liet dit blad zien aan de nonnen en daarna aan dr. Vossenberg. De nonnen slaakten kreten van afschuw. Ze vroegen mij of ik de onderschriften wilde vertalen. Toen vielen ze bijna flauw. Dr. Vossenberg werd bij het zien van de foto’s lijkwit en mompelde iets van ‘Gräuelmärchen’. Hij dacht dat het fototrucs waren en beschouwde het hele verhaal als een naar voorbeeld van Amerikaanse propaganda. Toch wilde hij het nog eens goed bestuderen.“
Hubert van Hove – Reis naar het einde
“Wir haben es nicht gewusst“
Generaal Eisenhower dringt er direct na de bevrijding in 1945 op aan dat fotografen naar de concentratiekampen gaan om de gruwelijkheden van de nazi’s vast te leggen. De foto’s moeten als bewijs dienen voor het Amerikaanse en Engelse publiek zodat er geen ruimte zou zijn voor ‘cynische twijfel’.
Inwoners van Weimar worden na de bevrijding van concentratiekamp Buchenwald door Amerikaanse troepen gedwongen om het kamp te bezoeken en met eigen ogen te zien wat daar gebeurd was. Eisenhower vond dat de Duitse bevolking niet mocht wegkijken of zeggen “Wir haben es nicht gewusst“.
De Amerikaanse Margaret Bourke-White maakt na de bevrijding van Buchenwald foto’s van “Good Germans forced to confront their own complicity in a barbarous age“. Haar foto’s horen nog steeds tot de meest verontrustende foto’s die ooit zijn gemaakt.
Buchenwald werd bevrijd op 11 april 1945 door Amerikaanse troepen, foto’s Margaret Bourke-White/Life Picture Collection/Shutterstock.
De foto’s van de bevrijding van Bergen-Belsen zijn gemaakt door de Britse oorlogsfotograaf George Rodger. Rodger was diep geraakt door wat hij zag. Hij vertelde later dat hij zich schaamde dat hij “compositie” overwoog bij het maken van foto’s van zo veel menselijk lijden.
Bergen-Belsen werd bevrijd op 15 april 1945 door Britse troepen, foto’s George Rodger/Life Picture Collection/Shutterstock.
Life Magazine, May 7, 1945
De exacte inhoud van de Overseas Edition for Armed Forces die mijn vader beschrijft in zijn reisverhaal is niet meer beschikbaar. Maar Life Magazine, May 7, 1945, de uitgave voor het grote publiek, is online in te zien. In dit tijdschrift staat een reportage over “Barbarism that reaches the low point of human degradation”. Klik op onderstaande afbeelding en blader naar blz. 32.
In concentratiekamp Bergen-Belsen zijn tienduizenden mensen gestorven waaronder Anne Frank en haar zus. Het jongetje op de foto die langs de dode lichamen loopt heeft Bergen-Belsen overleefd. Sieg Maandag uit Amsterdam was toen 7 jaar oud. Deze iconische foto van George Rodger is metersgroot tentoongesteld in het Nationaal Holocaust Museum in Amsterdam.
De nazi-vernietigingskampen staan ver verwijderd van het dorp Dingden. Het ongeloof van de nonnen en dokter Vossenberg is daarom begrijpelijk. Nadat Vossenberg de ooggetuigenverslagen en de foto’s in het tijdschrift Overseas Edition for Armed Forces grondig had bestudeerd, was hij overtuigd van de waarheid. Dokter Vossenberg vroeg zich af hoe het Duitse volk ooit in staat zou zijn deze zware schuld ‘wiedergutzumachen’.
“Toen hij mij de volgende dag het tijdschrift teruggaf was hij overtuigd van de waarheid van het artikel. Hij vroeg zich af hoe het Duitse volk ooit in staat zou zijn deze zware schuld ‘wiedergutzumachen’.”
Hubert van Hove – Reis naar het einde
Na de bevrijding van Dingden is mijn vader eind april 1945 op een Duitse fiets naar Nederland gereden.
What They Found in Bergen-Belsen
Twee soldaat-cameramannen filmden de ontdekking van de verschrikkingen van Bergen-Belsen en de realiteit van de Holocaust, maar zonder geluidsopnames want die maakten ze niet. In plaats daarvan zijn interviews met hen te horen die in de jaren tachtig werden afgenomen.
De documentaire is uitgezonden op NPO2 op maandag 28 april 2025.
