Precies 80 jaar geleden zaten tweehonderd Rotterdamse Schanzarbeiter gevangen in Lager Hengstermann, een feestzaal in Dingden. Ze sliepen daar op de grond met wat strozakken, vrijwel zonder sanitaire voorzieningen. Toch werd Kerstmis gevierd in het werkkamp. Met schnaps en kerstbomen. De Tommies hebben voor de versiering gezorgd, schrijft Hubert van Hove in een brief. Met ‘chaff’.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden dunne strookjes zilverpapier, bekend als ‘chaff’, door de Tommies van de Royal Air Force (RAF) uitgeworpen om de Duitse radars te verstoren. Deze strookjes reflecteerden radarsignalen, waardoor een wolk van valse doelen op de radar verscheen en de Engelse bommenwerpers moeilijker te detecteren waren voor de Duitse luchtafweer
Hubert van Hove schrijft in zijn brief van 15 januari 1945 dat de feestzaal van Lager Hengstermann met Kerstmis was versierd met dennentakken. Kerstbomen hadden de Schanzarbeiter gezaagd in de bossen bij Dingden. De bomen waren versierd met slingers gemaakt van ‘chaff’. Strookjes zilverpapier die de geallieerde vliegtuigen bijna dagelijks boven Duitsland uitstrooiden. De velden rond Dingden lagen er vol mee.
Feestvreugde
Op 16 december 1944 begon het Ardennenoffensief. Dat was een laatste wanhopige poging van het Duitse opperbevel om de krijgskansen te doen keren. Aanvankelijk had de Duitse tegenaanval enig succes, hetgeen goed te merken was aan onze bewakers die nu veel vrolijker leken, schrijft mijn vader in zijn reisverhaal. De Duitsers deelden hun feestvreugde door elke Schanzarbeiter een klein flesje schnaps te geven.
‘Met Kerstmis vierden zij een feestje en lieten ons in de feestvreugde delen door elke Schanzarbeiter een klein flesje Schnaps te geven. Er werd in het Lager druk gehandeld: een of twee boterhammen voor een flesje Schnaps. Want sommigen lusten geen Schnaps en anderen wilden zich graag voor een keer een stuk in hun kraag drinken.
Wij kregen ook Kerstpakketjes van de bevolking van Lichtenvoorde. En de dag tevoren had het Holtzkommando uit het bos een grote spar meegebracht. Deze werd versierd met strookjes zilverpapier die de geallieerde vliegtuigen bijna dagelijks omlaag gooiden. De velden lagen er vol mee. Ze deden dat om de Duitse radar te storen. De heer Nielson en kapelaan Nicolaas hielden een preek. En zo werd het toch nog gezellig!‘
Hubert van Hove – Reis naar het einde
Ook Oudejaarsavond werd in 1944 gevierd door de Schanzarbeiter, met zang en muziek. Een programma waarvoor het Arena Theater in Rotterdam zich niet behoefde te schamen, schrijft Hubert van Hove in zijn reisverhaal.
‘Met Oudejaarsavond is er een programma opgevoerd waarvoor ze zich in de Arena niet behoefden te schamen. En het was helemaal niet van tevoren in elkaar gezet en er was niet voor geoefend. Het ontstond zo maar spontaan, improvisorisch. Telkens kwam er weer iemand naar voren en deed wat. Er was een koortje uit de Familieparochie met Frits Cremers erin dat meerstemmige liederen zong. En een imitator en iemand die Amerikaanse gospels zong. Een ander zong een paar Duitse liedjes. Er was een Hawaii band. De kok gaf een nummertje op de harmonica. Er was een ordinaire straatzanger met sentimentele zeemansliedjes en een heel beschaafde Franse chansonnier die geestige en actuele moppen tapte. Een typograaf van de Maasbode droeg een lang gedicht voor dat hij zelf gemaakt had. Tenslotte sprak de kapelaan en onze kampcommandant. Op 1 januari waren we vrij.‘
Hubert van Hove – Reis naar het einde
Antiradarsneeuw
Bijzonder dat de Schanzarbeiter in 1944 toch enigszins feestelijk Kerstmis en Oudejaarsavond konden vieren in het werkkamp. En het getuigd van grote inventiviteit dat de Rotterdamse mannen oorlogsspul gebruikten als kerstversiering. Chaff wordt nog steeds gebruikt door militaire vliegtuigen om zichzelf te beschermen tegen radar-geleide raketten. Chaff wordt ook wel antiradarsneeuw genoemd.