In de Tweede Wereldoorlog heeft mijn vader geprobeerd zijn dwangarbeid in Duitsland te ontvluchten. Hij is vanuit Dingden richting de Achterhoek gevlucht om daar de grens met Nederland te passeren. De vluchtpoging mislukt. Bijna tachtig jaar later reconstrueer ik de route van zijn vluchtpoging.
Een boerenknecht had op een stukje papier een landkaart getekend met daarop de veiligste route om in Nederland te komen. Het regende die dag in februari 1945 dat het goot, ideaal weer om zonder Ausweis de grens te passeren, schrijft mijn vader in zijn reisverhaal. Maar vlak over de grens in de Achterhoek wordt hij samen met een andere Rotterdamse dwangarbeider aangehouden door ‘Landwachters’, twee NSB’ers gewapend met jachtgeweren.
“Dankzij het kaartje en de regen bereikten wij kort na zonsopgang de grens. Aan het bospad waarover wij liepen stond een metalen grenspaal. Even later kwamen wij aan een verharde weg. We wisten niet of wij naar links moesten of naar rechts, want hier eindigde het kaartje. We hadden misschien tweehonderd meter gelopen toen we aangehouden werden door twee zogenaamde Landwachters. Dat waren NSB’ers die gewapend met jachtgeweren, waarom ze Jan Hagel werden genoemd, jacht maakten op onderduikers. Ze brachten ons naar een grenspost, waar zich een bureau bevond van de Grüne Polizei. Een Grüne Polizeiman nam ons mee Duitsland in.”
Hubert van Hove – Reis naar het einde
Aanknopingspunten
Het reisverhaal bevat aanknopingspunten om zijn vluchtroute te reconstrueren. Mijn vader schrijft dat hij kort na zonsopgang de grens passeert over een bospad met een metalen grenspaal. Hij heeft het over een grenspost waar hij naartoe wordt gebracht na zijn aanhouding. En hij noemt in zijn reisverhaal de Münsterstrasse in Bocholt.
Met deze aanwijzingen ben ik vorige maand op pad gegaan in het grensgebied van de Achterhoek.
Ik vermoed dat mijn vader via het bosrijke gebied oostelijk van Bocholt naar de Achterhoek is gevlucht. Een veilige route, omdat dit gebied dun bevolkt is. De Münsterstrasse loopt van west naar oost tussen Bocholt en Rhede. Mijn vader moet op zijn vlucht deze weg hebben gekruist.
Naar de grens is het ongeveer 4 uur lopen vanuit Dingden (18 km). Mijn vader is ’s nachts vertrokken. Dan kan het goed zijn dat hij kort na zonsopgang de grens bereikt, zoals hij schrijft.
Grenspalen
In dit grensgebied ben ik op zoek gegaan naar de metalen grenspaal waarover mijn vader schrijft. Langs de grens in de Achterhoek staan al heel lang grenspalen. Reeds in 1766 werd de grens tussen het Hertogdom Gelre en het Bisdom Münster gemarkeerd met 186 grenspalen. Deze grenspalen langs de Achterhoek zijn allemaal van steen. Grote grenspalen met de wapens van Gelre en Münster en kleinere grenspalen. Deze stenen grenspalen zijn Duits-Nederlands cultureel erfgoed (grenspalen.nl).
Metalen grenspaal
Een metalen grenspaal heb ik aangetroffen in het bosgebied Lammers bij het buurschap Woold. Op de landkaart heb ik de locatie van deze metalen grenspaal gemarkeerd met een rode cikel.
Klik op de kaart voor een vergroting (Topotijdreis).
De Dambeek vormt daar de grens tussen Nederland en Duitsland met stenen grenspalen aan beide kanten van de beek (nr. 758 A t/m H).
“Aan het bospad waarover wij liepen stond een metalen grenspaal.”
Iets voorbij de Dambeek leidt een bospad naar de Holdersweg. Daar staat na 100 meter een metalen paal midden op het bospad! Dit kan mijn vader aangezien hebben voor een grenspaal. Grenspalen van metaal zijn in dit gebied onbekend. Ze zijn allemaal van steen.
“We wisten niet of wij naar links moesten of naar rechts, want hier eindigde het kaartje.”
De Holdersweg kan de verharde weg zijn waar mijn vader twijfelt tussen naar links of naar rechts gaan, omdat zijn getekende kaartje hier eindigt. Na tweehonderd meter wordt hij aangehouden door de Landwacht. Op de landkaart uit 1945 is een paar honderd meter links van de metalen paal een ‘grenskantoor’ aangegeven. Dit kan de grenspost zijn waarover mijn vader schrijft als de twee NSB’ers hem daar bij de Grüne Polizei afleveren.
Met de vondst van de metalen ‘grenspaal’ op het bospad en de grenspost iets verderop bij Woolds End is de reconstructie van de vluchtroute van mijn vader reëel.
Münsterstrasse
Een Grüne Polizeiman neemt mijn vader mee Duitsland in. De gewapende bewaker fietst langzaam en mijn vader moet voor hem uit lopen. In de buurt van de Münsterstrasse in Bocholt gebeurt er iets onverwachts. Mijn vader is getuige van een Engelse luchtaanval op een Duitse militaire kolonne. De hel brak los.
“Wij kwamen aan de Münsterstrasse, een hoofdverbindingsweg die, evenwijdig aan de grens van oost naar west liep. Wij gingen in westelijke richting, naar Bocholt. Maar toen gebeurde er weer iets onverwachts. Er was veel militair verkeer op die weg. Lange kolonnes vrachtauto’s. Ter beveiliging tegen luchtaanvallen zat op het dak van iedere vrachtauto een soldaat omhoog te kijken. Maar blijkbaar hielp dit niet. Evenmin als de takken dennengroen, waarmee ze de vrachtauto’s hadden gecamoufleerd. Want geheel onverwachts brak de hel los. Met oorverdovend lawaai doken een aantal gevechtsvliegtuigen op de kolonne neer. Onze bewaker sprong van zijn dienstfiets met een fraaie boog in een ‘Deckungsloch’.”
Hubert van Hove – Reis naar het einde
In de complete chaos van explosies en brandende vrachtauto’s wist mijn vader te ontsnappen aan zijn bewaker.
Foto’s van de Münsterstrasse uit maart 1945 en juli 2024.
Naschrift, 19 februari 2025
Pas recent ontdekte ik een oud ‘Teekenschrift’ van mijn vader. Met onder andere een zelfportret en een tekening van het grensgebied bij Bocholt.
De tekening van het grensgebied moet mijn vader vlak na de oorlog hebben gemaakt op basis van het landkaartje dat de boerenknecht voor hem in februari 1945 had getekend.
Mijn reconstructie van de vluchtroute blijkt goed te kloppen. Op de tekening is een stippellijntje aangegeven dat loopt van Nordbrock, de boerderij waar mijn vader toen zat, naar de Nederlandse grens bij Aalten. De stippellijn passeert de Münsterstrasse, kruist de spoorlijn Bocholt – Winterswijk en eindigt ten noorden van Barlo bij de grens. Daar is mijn vader opgepakt door de Landwachters.
Op de landkaart is ook Brünnen aangegeven. In de buurt van dit dorp heeft mijn vader als ‘Schanzarbeiter’ gewerkt.
Bij het dorp Ringenberg vond de grote luchtlandingsoperatie plaats, operatie Varsity.
Eén antwoord op “Vluchtroute naar de grens”
Reacties zijn gesloten.