Door nazi-propaganda kunnen de Duitse stamgasten zijn reisverhaal nauwelijks geloven

Mijn vader Hubert van Hove zit samengepropt met 200 dwangarbeiders in Lager Hengstermann, een feestzaal achter gaststätte Hengstermann. Op een van zijn eerste dagen in Dingden gaat hij heel brutaal naar het dorpscafé tegenover de kerk. Daar bestelt mijn vader een biertje met het vijfmarkbiljet dat hij van de Duitsers heeft ontvangen voor zijn ‘Schanzarbeit’. Als mijn vader vertelt over zijn barre reis naar Dingden, bemerkt hij dat de nazi-propaganda duidelijk effect sorteert onder de plaatselijke bevolking.

“Een van hen vroeg mij of ik geen partizaan was. Hij zei dat hem dat verteld was. Al die Hollanders zijn terroristen. Die hebben op onze jongens geschoten. Ik legde uit dat ‘partizanen’ door de Duitsers werden neergeknald en dat die niet in de gelegenheid werden gesteld om in een Duits dorpscafé een gemoedelijk gesprek te voeren met de plaatselijke bevolking. Gelukkig kwamen op dat moment enkele andere Lagerbewoners het café in, die bevestigden wat ik had verteld. “
Hubert van Hove – Reis naar het einde

Foto van Gaststätte Hengstermann in de jaren vijftig.

De Duitse stamgasten zijn heel ontdaan door het reisverhaal van mijn vader. Ze kunnen het bijna niet geloven.

Maar nog konden de Duitse stamgasten ons verhaal nauwelijks geloven; ze waren heel ontdaan. Een oude ijzervreter zei dat de Duitse jongens aan het front het ook niet zo best hadden. En die vochten voor de vrijheid van Europa. Ook voor de vrijheid van de Hollanders.
Toen greep de caféhouder in. Hij wilde geen politieke gesprekken in zijn café. Eigenlijk had hij maar liever dat wij weggingen en niet meer terugkwamen. Hij zei dat hij niets tegen Hollanders had. Daar had hij altijd hele prettige contacten mee gehad. Maar hij wilde geen last met de Gestapo.”
Hubert van Hove – Reis naar het einde

Kerk van Dingden (2023).

Lager Hengstermann lag aan het kerkplein in Dingden. In de jaren zestig is de gaststätte met feestzaal afgebroken. Tegenover de kerk staat nog steeds het oude dorpscafe dat nu Le Café Crème heet.

Op de parkeerplaats (rechts) bevond zich in de Tweede Wereldoorlog Lager Hengstermann.

Waar hangt een gedenkteken ter herinnering aan de Razzia van Rotterdam?

Tijdens de Razzia van Rotterdam is mijn vader bij zijn ouders aan de Bergsingel opgepakt door de Duitse Wehrmacht. Hij wordt afgevoerd naar de tramremise in Hillegersberg. Daar is 60 jaar later een gedenkteken onthuld.

“Intussen werden de Duitsers ongeduldig. Voortdurend schreeuwden ze ‘Schnell, schnell.’ Mijn moeder had inmiddels mijn koffer gepakt alsof ik met vakantie ging. Alleen mijn fototoestel zat er niet in. Maar wel een rolletje pepermunt, wat toen al heel schaars was. Met die zware koffer in mijn hand ben ik toen, in gezelschap van zeer veel anderen, naar Hillegersberg gelopen.”
Hubert van Hove – Reis naar het einde

Via de Bergweg en de Straatweg beweegt de aangroeiende kolonne mannen richting Hillegersberg.

“In Hillegersberg werden wij ondergebracht in een remise van de Rotterdamse tram. Er stonden tientallen tramstellen, waarin wij gingen zitten voor zover er plaats was. Wie niet kon zitten liep maar wat rond. Het was erg vol. In een hoek stond een pantservoertuig, met daarop een militair die een zware mitrailleur op ons gericht hield. Later heb ik gehoord dat een aantal mannen via een raam op het toilet uit die remise zijn ontsnapt, maar daar heb ik toen niets van gemerkt.”
Hubert van Hove – Reis naar het einde

’s Avonds krijgt mijn vader in de tramremise verrassend bezoek.

“Die hele dag zaten we in de remise. Tot mijn verrassing kwam ’s avonds mijn vader op bezoek. Hij had een schaaltje bij zich met gestampte aardappelen en groenten, met daarboven op een gebraden kippenpootje. Het was niet erg warm meer, maar toch wel lekker. Omdat mijn vader ouder was dan veertig mocht hij ongehinderd naar binnen en, wat nog belangrijker was, ook weer naar buiten. Die nacht kwam van slapen niet veel.”
Hubert van Hove – Reis naar het einde

Zestig jaar na dato, in 2004, is aan de muur van de tramremise een bronzen plaquette aangebracht als blijvende herinnering aan de Razzia van Rotterdam.

Tramremise Kootsekade. De plaquette hangt rechts van de ingang aan de muur.
Op de plaquette staat een afbeelding van acht weggevoerde mannen.

De plaquette hangt jammer genoeg op een onopvallende plek; mensen lopen er zo langs, op de stoep staan fietsen geparkeerd.
Tijdens de herdenking van 2019 is daarom de Stichting Razzia Monument opgericht met als doel de oprichting van een respectvol monument op een prominente locatie.

Op 10 november 2023 onthult Burgemeester Aboutaleb aan de Parkkade het Razzia Monument Rotterdam.

Artistieke impressie van het Razzia Monument Rotterdam

Op hen die pogen te ontvluchten of weerstand te bieden, zal worden geschoten

Omdat er in de voorafgaande dagen geruchten de ronde deden over een op handen zijnde razzia slaapt mijn vader, Hubert van Hove, bij zijn oma die een paar straten verder woont. Zij is weduwe en woont alleen. In die tijd heeft iedereen aan de binnenkant van zijn huisdeur een lijst hangen waarop precies vermeld staat wie er in dit huis woont, met de geboortedata. Mijn vader denkt dat als de Duitsers zien dat er op dit adres alleen maar een oude vrouw woont, ze misschien wel geen huiszoeking doen. Ze kunnen toch niet elk huis in Rotterdam doorzoeken?

Briefje dat de Duitse Wehrmacht tijdens de razzia op 11 november 1944 huis aan huis bezorgt in Rotterdam.

“Toen mijn oma mij het ‘BEVEL’ liet lezen was ik dan ook van plan niet aan de oproep gehoor te geven. Ik wilde wegkruipen in een of andere kast. Maar daar wilde mijn oma niets van weten. Ze was doodsbang voor eventuele represailles en wilde het liefst dat ik maar zo gauw mogelijk haar huis verliet. Toen ze begon te huilen heb ik dat maar gedaan. Ik heb gehoord zij daar later veel spijt van heeft gehad.”
Hubert van Hove – Reis naar het einde

Hubert van Hove is naar het huis van zijn ouders aan de Bergsingel gelopen. Daar is alles in rep en roer. Zijn vader raakt helemaal van streek zodra hij zijn zoon ziet.

Bergsingel 198, Rotterdam.

Hubert van Hove wordt ’s morgens op 11 november 1944 voor de deur van zijn ouders aan de Bergsingel 198 opgepakt door de Duitse Wehrmacht. Hij is dan 22 jaar oud.

Reis naar het einde
Per rijnaak en trein is mijn vader na een barre reis van twee weken terecht gekomen in Dingden, een dorpje in Duitsland, waar hij tewerk werd gesteld als ‘Schanzarbeiter’.

Het boek ‘Reis naar het einde’ wordt vertaald in het Duits

De Heimatverein Dingden is onder de indruk van het boek ‘Reis naar het einde’ van Hubert van Hove dat deze zomer is verschenen.
Bij veel mensen in Duitsland is het bombardement van Rotterdam (1940) bekend. Van de grote razzia uit 1944 en de traumatische ervaringen van Rotterdamse dwangarbeiders in Duitsland is veel minder bekend. Het reisverhaal van Hubert van Hove speelt zich voor een groot deel af in en rondom het dorp Dingden. De Heimatverein Dingden vindt het belangrijk dat deze informatie wordt doorgegeven aan de huidige en toekomstige generatie. Daarom wordt het boek ‘Reis naar het einde’ van Hubert van Hove vertaald in het Duits.

Lees verder “Het boek ‘Reis naar het einde’ wordt vertaald in het Duits”

Eerste exemplaar ‘Reis naar het einde’

Op een speciale familiebijeenkomst is vandaag het eerste exemplaar van ‘Reis naar het einde‘ uitgereikt aan de kinderen en kleinkinderen van de auteur van het boek, Hubert van Hove.
Reis naar het einde‘ is een persoonlijk reisverhaal van mijn vader over de razzia van Rotterdam in 1944, het transport naar Duitsland en zijn traumatische ervaringen als ‘Schanzarbeiter’ in Dingden (D).

Lees het reisverhaal van mijn vader om de herinnering aan de Tweede Wereld Oorlog en in het bijzonder de grote razzia van Rotterdam levend te houden.  

ISBN: 9789090374710